این مقاله زیرمجموعه‌ای از صفحه‌ی آموزش فیزیک با نقشه راه کلاسلی است.
تَرشوندگی
مقدمه
در این درس به بررسی پدیده‌ی ترشوندگی و عوامل موثر بر آن می‌پردازیم. ترشوندگی تمایل یک مایع برای خیس کردن سطح یک جامد است. این پدیده به دلیل نیروهای بین مولکولی بین مولکول‌های مایع و جامد اتفاق می‌افتد.
نیروهای بین مولکولی
دو نوع نیروی بین مولکولی وجود دارد:
- نیروی هم‌چسبی: نیروی جاذبه‌ی بین مولکول‌های همسان
- نیروی دگرچسبی: نیروی جاذبه‌ی بین مولکول‌های ناهمسان
ترشوندگی و کشش سطحی
اگر نیروی دگرچسبی بین مولکول‌های مایع و جامد بیشتر از نیروی هم‌چسبی بین مولکول‌های مایع باشد، مایع جامد را خیس می‌کند. در این حالت، مایع تمایل دارد که روی سطح جامد پخش شود. این پدیده ترشوندگی نامیده می‌شود.
اگر نیروی هم‌چسبی بین مولکول‌های مایع بیشتر از نیروی دگرچسبی بین مولکول‌های مایع و جامد باشد، مایع جامد را خیس نمی‌کند. در این حالت، مایع به صورت قطره روی سطح جامد جمع می‌شود. این پدیده کشش سطحی نامیده می‌شود.
عوامل موثر بر ترشوندگی
عوامل مختلفی می‌توانند بر ترشوندگی تاثیر بگذارند، از جمله:
- نوع مایع و جامد: جنس مایع و جامد، نوع و قدرت نیروهای بین مولکولی بین آنها را تعیین می‌کند.
- دما: با افزایش دما، جنبش مولکول‌ها افزایش می‌یابد و نیروی هم‌چسبی بین مولکول‌های مایع کاهش می‌یابد.
- وجود مواد شوینده: مواد شوینده می‌توانند اندازه‌ی نیروی دگرچسبی بین مولکول‌های مایع و جامد را تغییر دهند.
فعالیت‌های عملی
در این درس، چند فعالیت عملی برای بررسی پدیده‌ی ترشوندگی ارائه شده است.
- فعالیت 1: بررسی نیروهای بین مولکولی آب و جیوه روی سطح شیشه
- فعالیت 2: بررسی تاثیر دما بر نیروهای بین مولکولی روغن
- فعالیت 3: بررسی تاثیر مواد شوینده بر نیروهای بین مولکولی آب
- فعالیت 4: بررسی نیروی هم‌چسبی آب روی سطح برگ نیلوفر آبی
- فعالیت 5: بررسی نیروی دگرچسبی بین آب و کارت بانکی
نتیجه‌گیری
ترشوندگی یک پدیده‌ی مهم در علم و فناوری است. این پدیده در کاربردهای مختلفی مانند خیس شدن، نقاشی، چسبندگی و … نقش دارد.
نکات کلیدی
- ترشوندگی تمایل یک مایع برای خیس کردن سطح یک جامد است.
- ترشوندگی به دلیل نیروهای بین مولکولی بین مولکول‌های مایع و جامد اتفاق می‌افتد.
- اگر نیروی دگرچسبی بین مولکول‌های مایع و جامد بیشتر از نیروی هم‌چسبی بین مولکول‌های مایع باشد، مایع جامد را خیس می‌کند.
- عوامل مختلفی می‌توانند بر ترشوندگی تاثیر بگذارند، از جمله نوع مایع و جامد، دما و وجود مواد شوینده.
منبع
- کتاب فیزیک دهم ریاضی و تجربی
کلمات کلیدی
- ترشوندگی
- کشش سطحی
- نیروی هم‌چسبی
- نیروی دگرچسبی
- آب‌دوستی
- آب‌گریزی
موارد استفاده
- این درس می‌تواند در تدریس علوم تجربی در دوره‌ی متوسطه‌ی اول و دوم مورد استفاده قرار گیرد.
- این درس می‌تواند برای دانشجویان رشته‌های فیزیک، شیمی و مهندسی مفید باشد.
- این درس می‌تواند برای علاقه‌مندان به علم و فناوری مفید باشد.
جهت دریافت کامل این دوره‌ی آموزشی لطفاً به صفحات آموزش فیزیک دهم ریاضی و آموزش فیزیک دهم تجربی مراجعه فرمایید.
کلاسلی آماده‌ی دریافت نظرات، پیشنهادات و انتقادات شما کاربران گرامی است.